SCENARIUSZ ZAJĘĆ PRZEZNACZONY DLA UCZNIÓW SZKÓŁ ŚREDNICH
Temat: Wartości uniwersalne poszukiwaniem sensu życia.
Czas trwania: 60 minut.
Cele:
Zapoznanie uczniów z różnymi ujęciami wartości.
Kształtowanie twórczego oraz krytycznego myślenia.
Rozwijanie aspektów wartościujących.
Wdrażanie uczniów do aktywności poznawczych.
Wzmacnianie pozytywnego zachowania.
Metody nauczania: podające (oparte na słowie pisanym i mówionym); aktywizujące – metoda: „Myślowe kapelusze” (literatura: Czekalska Jolanta, Koncepcja Edwarda de Bono, Życie Szkoły 2003/6); poszukujące (twórcze rozwiązywanie problemów), waloryzacyjno – eksponujące.
Metody wychowania: zadań stawianych uczniom do rozwiązania, wpływu sytuacyjnego.
Zasady nauczania: poglądowości, świadomego i aktywnego udziału, łączenia teorii z praktyką.
Zasady wychowania: kształtowania i utrwalania pozytywnych inicjatyw, oddziaływania na świadomość ucznia.
Formy: indywidualne, grupowe, zbiorowe.
Środki: ujęcia problematyki wartości, kolorowe papierowe kapelusze – losy (kapelusze w kolorze: białym, czerwonym, zielonym), lista wartości, arkusze papieru, flamastry.
Przebieg zajęć:
- Wprowadzenie do zajęć (2 minuty).
Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem zajęć oraz pojęciem: WARTOŚĆ. Słowo „wartość” pochodzi od słowa łacińskiego valor lub valere (wartość, być wartym).
- Ćwiczenie: Wartości, jako aspekt poznawczy (30 minut).
Osoba prowadząca zajęcia dzieli grupę na trzy podgrupy. Wszystkie grupy otrzymują różne ujęcia problematyki wartości (naturalistyczną, humanistyczną, ontologiczną). Następnie uczniowie mają za zadanie wylosować trzy karteczki – kapelusze w trzech kolorach (każda grupa). Są to „kapelusze myślowe”, które symbolizują trzy różne sposoby myślenia, analizy problemu oraz argumentacji:
Kapelusz biały – Co można powiedzieć, opierając się na konkretnych danych?
Opiera się na neutralnych faktach lub informacjach, argumentuje na płaszczyźnie rzeczowej.
Kapelusz czerwony – Co czuję w związku z określoną sprawą?
Ukazuje emocje i uczucia (pozytywne i negatywne), wyraża przypuszczenia, kieruje się intuicją.
Kapelusz zielony – Jak wykorzystać określony pomysł?
Zieleń kojarzy się z roślinnością, świeżością i rozkwitaniem. Zielony kapelusz oznacza nowe pomysły, podejście innowacyjne.
Osoby, które wylosowały kapelusze będą liderami oraz referentami opinii grupowej. W dyskusji biorą udział wszyscy rzecznicy poszczególnych zespołów, a więc osoby, które wylosowały kapelusze. Pozostałe osoby wspierają swojego rzecznika. Powinny one przyjąć sposób myślenia, jaki wyznacza im wylosowany kolor. Uczestnicy zajęć otrzymują czas na przygotowanie się do dyskusji.
Osoba prowadząca rozpoczyna dyskusję zapoznając uczniów ze wstępem dotyczącym różnych ujęć problematyki wartości (klasyfikacja wartości – ujęcie naturalistyczne, humanistyczne, ontologiczne – na podstawie: Cz. Matusewicz, Psychologia wartości, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Warszawa – Poznań 1975, s.17-38).
Klasyfikacja wartości, rozpowszechniona w świetle myśli nowożytnej przeprowadzona na podstawie materiału sesji naukowej poświęconej problematyce wartości, która odbyła się w 1957 roku miedzy innymi z udziałem takich naukowców jak: E. Fromm, A. Maslow, P. Sorokin, K. Goldstein, zakłada, że ujęcia problematyki wartości wynikają z odmiennej koncepcji człowieka, odmiennej rzeczywistości, a także metod gromadzenia wiedzy o człowieku i o świecie. Są to wersje: naturalistyczna, humanistyczna i ontologiczna.
Następnie uczniowie przechodzą do dyskusji panelowej, która odbywa się na forum całej grupy omawiając ujęcia problematyki wartości zgodnie z wylosowanymi „kapeluszami myślowymi”.
UJĘCIA PROBLEMATYKI WARTOŚCI:
Ujęcie naturalistyczne polega na tym, że w badaniach problematyki człowieka wykorzystuje się wyobrażenia i pojęcia zaczerpnięte z nauk przyrodniczych, a zwłaszcza fizyki i biologii. Wartości w tym ujęciu są przeważnie wyprowadzane z biologicznego założenia, że organizm dąży do przetrwania i są traktowane, jako narzędzie ewolucji. Wartości kształtują się w procesie aktywności jednostek i społeczeństwa w kategoriach homeostazy, trwania organizmu lub systemu społecznego.
Ujęcie humanistyczne charakteryzuje się tym, że uwzględnia się w nim całokształt doświadczenia ludzkiego, wewnętrznego i zewnętrznego, opierając się nie tylko na doznaniach zmysłowych, ale także na refleksji, empatii, przewidywaniu następstw i w nawiązaniu do tego akceptowania wartości. W tym ujęciu wszechstronny rozwój człowieka stanowi wartość naczelną.
Ujęcie ontologiczne charakteryzuje się transcendencją wobec doznań zmysłowych. Zwolennicy takiego ujęcia próbują opisać wartości na podstawie analizy samego bytu. Wartość jest symbolem, znakiem ukrytej treści obiektów niepoznanych i występuje, jako symptom braku pełnego stanu wiedzy ludzkiej w danym zakresie.
Osoba prowadząca zajęcia podsumowuje dyskusję uwzględniając w podsumowaniu informacje dotyczące szans i możliwości oraz problemów, które pojawiły się w trakcie dyskusji (3 minuty).
- Ćwiczenie: Wartości – triada aksjologiczna ( 15 minut).
Nauczyciel przekazuje uczniom informację o tym, że już wielcy myśliciele w czasach bardzo odległych, np. Platon, ostateczną wartość człowieka widzieli w dążeniu do prawdy, dobra, piękna, bowiem dopiero wtedy życie można przeżyć najlepiej.
Główne kategorie aksjologiczne (triada aksjologiczna) to właśnie prawda wraz z wartościami intelektualnymi, do których możemy zaliczyć mądrość, rozsądek i odwagę, dobro wraz z wartościami moralnymi oraz piękno wraz z wartościami estetycznymi, przekonaniami i uczuciami.
Wartości wpływają na działanie, myślenie, ocenianie, odczuwanie, przyjmowanie opinii i przekonań.
Nauczyciel rozdaje uczniom listę wartości, a następnie zwraca się z prośbą, aby uczestnicy zajęć przy każdej wartości postawili odpowiednią cyfrę w zależności od jej ważności:
– 3 przy bardzo ważnej;
– 2 przy częściowo ważnej;
-1 przy najmniej ważnej.
LISTA WARTOŚCI:
- zdrowie,
- wiara w Boga,
- miłość,
- dobra praca,
- dbałość o innych,
- bogactwo,
- szacunek,
- odwaga,
- mądrość,
- odpowiedzialność,
- piękno,
- humor,
- nauka,
- sprawiedliwość,
- przyjaźń,
- pieniądze,
- życie,
- czas,
- porządek,
- dobrzy koledzy, dobre koleżanki,
- pracowitość,
- punktualność,
- rodzina,
- rozsądek,
- prawda,
- zrozumienie.
Każdy uczeń wymienia te wartości, które według niego są istotne w przeżyciu godnego życia.
- Na zakończenie zajęć uczniowie dokańczają zwroty (10 minut):
Byłem zaskoczony…
Rozczarowało mnie…
Zauważyłem, że…
Cieszę się, że…
Nauczyłem się, że…
5. Nauczyciel dziękuje za zajęcia.
Z poważaniem: Helena Jeżowska
